(Cầu Hiền Lương năm 1969)

 

Bất cứ ai trong hành trình xuôi Nam, ngược Bắc đều muốn thấy tận mắt "chứng tích lịch sử” hơn hai mươi năm mang trong mình nỗi đau chia cắt của đất nước, từng chứng kiến một quá khứ bi thương mà hào hùng, oanh liệt trong lịch sử dân tộc Việt Nam đó là Cầu Hiền Lương – sông Bến Hải tỉnh Quảng Trị. Ngược trở về quá khứ, Hiệp định Geneva năm 1954 đã chia cắt đất nước Việt Nam thành hai miền Nam - Bắc, lấy Vĩ tuyến 17, nơi con sông Bến Hải thơ mộng ở tỉnh Quảng Trị chảy qua làm ranh giới. Cuộc phân ly tạm thời tưởng rằng chỉ kéo dài 2 năm và kết thúc sau khi tổng tuyển cử thống nhất, nhưng thực tế đã kéo dài tới 21 năm.

 

Đôi bờ Hiền Lương đã trở thành “chứng tích lịch sử”, mang trên mình nỗi đau chia cắt đất nước, nơi đã chứng kiến bao nhiêu cảnh tang tóc, đau thương. Thế nhưng, trước cảnh gông cùm xiềng xích và máu đổ thịt rơi, lòng người không hề nao núng. Đồn bốt được kẻ thù dựng lên bằng sắt thép, lưỡi lê, bằng xe tăng đại bác, nhưng không có sức mạnh nào khuất phục được lòng quả cảm, trí thông minh và niềm tin son sắt vào chân lý nhất định sẽ chiến thắng của nhân dân đôi bờ. Nhà điện ảnh Thụy Điển Giôrít Iven khi được chứng kiến đã phải thốt lên: “Vĩ tuyến 17 - nơi “trưng bày” sự man rợ đến tột cùng của đế quốc Mỹ và lòng dũng cảm đến mức thần thánh của nhân dân Việt Nam”.

 

(Cầu Hiền Lương trong thời bình)

 

Có lẽ với nhiều người, cầu Hiền Lương hiện tại chỉ đơn thuần là một cây cầu của lịch sử với những số liệu khô khan về nhịp, về độ dài hay về màu sắc lạ lẫm nhất nửa vàng, nửa xanh, nhưng với những con người đã sinh ra và lớn lên trên mảnh đất này thì đó không chỉ đơn thuần là một cây cầu, mà đó còn là chứng tích của nỗi đau chia cắt. Khoảng thời gian 21 năm đâu phải là ngắn, khi đã có biết bao cuộc đời kết thúc ở hai bên cầu Hiền Lương này. Biết bao mái đầu trắng khăn tang và cả những mái đầu bạc, cả những đôi mắt trẻ thơ khóc mềm đi vì đợi chờ khắc khoải, biết bao số phận trở nên bi thảm, bao tuổi trẻ và cả tuổi thơ phải chịu những mất mát không biết bao nhiêu ngôn từ có thể nói lên tất cả những nỗi đau này. Nghe thoang thoảng lời từ trong gió rằng, chẳng có mảnh đất nào trên dải đất hình chữ S này nhiều đau thương đến thế, và cũng chẳng có miền đất nào mà chỉ trong phạm vi vài chục cây số vuông lại có lắm thơ ca, nhạc họa, phim và đủ các loại hình nghệ thuật phản ánh đến thế. Chỉ bởi vì, đó là mảnh đất của sự chết chóc và sinh tồn chỉ được tính bằng giây, bằng phút, bằng sự kiên cường bất khuất của những con người kiên trung nhất.

 

Hơn 20 năm sau ngày chia cắt, đại thắng mùa xuân năm 1975 đã nối hai bờ sông Bến Hải. Và đôi bờ Hiền Lương - Bến Hải đã trở thành cụm di tích quốc gia đặc biệt quan trọng.Ngày 17/9/2003, khu di tích được chính thức khởi công phục hồi, tôn tạo, để cho đến hôm nay, khi đến với mảnh đất này, ta vẫn như còn thấy hiện ra trước mắt một quá khứ hào hùng và vô cùng sống động.

 

Sau 40 năm non sông thống nhất (1975 – 2015), vùng đất chết năm xưa loang lổ dấu vết bom cày đạn xới bên bờ Hiền Lương của một thời thì hôm nay đã nhường chỗ cho những đồng lúa, rừng cao su, hồ tiêu… xanh ngút ngàn, những vùng nuôi tôm trù phú. Đi dọc bờ sông Bến Hải, qua các xã Vĩnh Sơn, Vĩnh Thành, Vĩnh Giang của huyện Vĩnh Linh (tỉnh Quảng Trị) là vùng nuôi tôm trù phú, góp phần không nhỏ vào việc ổn định cuộc sống, xóa đói giảm nghèo cho người dân. Có thể thấy rằng đôi bờ Hiền Lương nay đã thay da đổi thịt, đi đến đâu cũng thấy khí thế hăng say sản xuất. Người dân nơi đây đang đồng lòng chung tay xây dựng quê hương đổi thay từng ngày. Trong tuần lễ hội của non sông kỷ niệm 40 năm ngày thống nhất đất nước, bao thế hệ người Việt Nam sẽ không thể nào quên một cây cầu, một dòng sông đã đi vào huyền thoại này./.