Là một địa phương có ba mặt giáp biển, thành phố Vũng Tàu có điều kiện thuận lợi để phát triển các ngành thủy sản. Trong đó, khai thác thủy sản có vị trí đặc biệt quan trọng và đã có bước phát triển nhanh, mạnh mẽ trong những năm qua. Tuy nhiên, hiện nay để phát triển bền vững đòi hỏi hoạt động khai thác phải hướng đến chất lượng và giá trị đồng thời phải đi đôi với công tác bảo vệ nguồn lợi thủy sản đặc biệt là trong bối cảnh Việt Nam bị cảnh báo thẻ vàng Châu Âu do vi phạm quy định về đánh bắt hải sản (IUU)

Năm 2008, Ủy ban Châu Âu ban hành quy định 1005/2008 về chống khai thác bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định gọi tắt là IUU, có hiệu lực thi hành từ năm 2010. Theo Ủy Châu Âu, hoạt động đánh bắt cá IUU là mối đe dọa lớn nhất đến việc duy trì, bảo tồn các nguồn lợi thủy sản và đa dạng sinh thái biển, gây ra những tác động nghiêm trọng về môi trường cũng như kinh tế xã hội trên phạm vi toàn thế giới. Tháng 10/2017, Việt Nam bị EC phạt thẻ vàng đầu tiên với lý do hành động không đủ để chống lại đánh bắt bất hợp pháp. Theo đánh giá, việc nhận thẻ vàng gây ra nhiều tác động xấu, ảnh hưởng tới việc xuất khẩu thủy sản sang EU. Trước hết, xuất khẩu hải sản sang EU sẽ giảm do các khách hàng tại EU rất e ngại việc bị phạt theo quy định IUU của EC. Bên cạnh đó, Quyết định thẻ vàng của EU được công khai trên các tạp chí và website chính thức của EU, đang làm xấu đi hình ảnh, uy tín, thương hiệu của ngành hải sản Việt Nam. Và sau EU các thị trường nhập khẩu hải sản chính của Việt Nam như Mỹ, Nhật Bản cũng sẽ tăng cường kiểm soát hải sản.

Cảng Cát Lở luôn nhộn nhịp hoạt động khai thác, thu mua hải sản

Để triển khai các giải pháp cấp bách nhằm sớm tháo gỡ cảnh báo của EC và khai thác IUU. Ngày 12/3/2017, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chỉ thị 45/CT-TTg về một số nhiệm vụ, giải pháp cấp bách để khắc phục cảnh báo của Ủy ban Châu Âu về chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định. Trước đó, Chính phủ cũng đã có công điện 732/CĐ-TTg ngày 28/5/2017 về việc ngăn chặn, giảm thiểu và chấm dứt tình trạng tàu cá và ngư dân Việt Nam vi phạm khai thác hải sản trái phép ở vùng biển nước ngoài. Tháng 5/2018, EC rút thẻ vàng thứ hai đối với Việt Nam. Hiện nay, cả nước đang tích cực thực hiện các giải pháp để EC tiến hành đánh giá lại về tình hình thực hiện khuyến nghị về chống khai thác thủy sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định.

Thành phố Vũng Tàu là địa phương có nghề khai thác thủy sản phát triển mạnh nhất tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu, quy mô đội tàu lên đến 2186 chiếc, với tổng công suất đạt trên 500.000 CV. Hiện nay tàu cá của thành phố có mặt ở khắp các ngư trường Biển Đông. Hoạt động khai thác từ vùng gần bờ đến vùng khơi, vùng ráp gianh… Các tàu cá trên địa bàn hoạt động đánh bắt với các nghề chủ yếu là lưới kéo, vây, rê, lưới và nghề câu. Sản lượng khai thác hàng năm của Thành phố luôn chiếm hơn 50% tổng sản lượng của cả tỉnh. Tuy nhiên, những năm gần đây nguồn lợi thủy sản trên các ngư trường truyền thống suy giảm mạnh, ngư trường vùng khơi, ráp gianh trở thành ngư trường chủ yếu của các đội tàu đánh bắt xa bờ. Trong khi đó, công tác thanh kiểm tra, giám sát các hoạt động khai thác đánh bắt thủy sản trên các vùng biển còn hạn chế do thiếu năng lực về cả con người và phương tiện. Bên cạnh đó, ý thức chấp hành các quy định pháp luật của một bộ phận không nhỏ ngư dân không tốt nên tình trạng vi phạm vùng biển nước ngoài còn nhiều. Từ năm 2015 đến năm 2019, đã có 51 tàu cá/428 ngư dân bị các nước Thái Lan, Malaysia, Philipines, Indonesia bắt giữ/xử lý. Riêng 9 tháng cuối năm 2019, có 10 trường hợp vi phạm khai thác vùng biển nước ngoài. Thực hiện Chỉ thị 45/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ về một số nhiệm vụ giải pháp cấp bách để khắc phục cảnh báo của Ủy ban Châu Âu về chống khai thác hải sản bất hợp pháp không báo cáo và không theo định trên địa bàn thành phố Vũng Tàu, tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu đã ban hành Nghị quyết số 12-NQ/TU, ngày 10/10/2018 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy Bà Rịa - Vũng Tàu về việc thực hiện các giải pháp ngăn chặn, chấm dứt tàu cá và ngư dân tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu vi phạm vùng biển nước ngoài để khai thác thủy sản trái pháp luật. Căn cứ vào các văn bản nêu trên, UBND thành phố đã ban hành Kế hoạch số 1733/KH-UBND ngày 18/4/2019 để các ngành chức năng và địa phương thực hiện. Kế hoạch đề ra các nhiệm vụ cụ thể là triển khai các chương trình hành động, Kế hoạch của UBND tỉnh về chống khai thác thủy sản bất hợp pháp, tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật và xử lý nghiêm các tàu cá vi phạm.

Đến nay, đối với công tác truyền thông, Thành phố đã phối hợp với Cục Kiểm ngư, Vụ Khai thác thủy hải sản và Chi cục thủy hải sản tổ chức 15 lớp tập huấn tuyên truyền biển đảo và các quy định liên quan đến hoạt động khai thác quản lý thủy, hải sản, các giải pháp nhằm tháo gỡ thẻ vàng của Ủy ban Châu Âu … và tổ chức phát thanh các nội dung về chống đánh bắt hải sản bất hợp pháp theo quy định IUU tại các địa bàn có đông dân cư làm nghề cá…Một trong những điểm nhấn về việc thực hiện Chỉ thị 45/CT-TTg tại thành phố là việc triển khai lắp đặt hệ thống máy thông tin liên lạc tầm xa có tích hợp thiết bị định vị vệ tinh GPS và hệ thống giám sát tàu cá; tổ chức ký không xâm phạm vùng biển nước ngoài đối và thành lập các tổ đánh bắt hải sản (đến này có 672 tàu thuyền tham gia) và thường xuyên kiểm tra xuất bến đối với các nội dung như giấy chứng nhận đăng ký tàu cá, giấy chứng nhận an toàn kỹ thuật tàu cá, sổ nhật ký khai thác, bằng, chứng chỉ máy trưởng,thuyền trưởng, sổ danh bạ thuyền viên, kiểm tra các trang thiết bị đảm bảo an toàn hàng hải, cứu sinh, thông tin liên lạc, kiểm tra ngư cụ, kiểm tra thuyền viên. Đối với tàu cập bến, các đơn vị chức năng tiến hành kiểm tra sản lượng, kiểm tra ngư cụ, kiểm tra đối chiếu các thông tin khai báo về hành trình, vùng biển, ngư trường khai thác. Qua đó, nhận thức của ngư dân trong hoạt động khai thác được nâng lên rõ rệt nhất là đối với quy định không vi phạm vùng biển nước ngoài.

Hoạt động bảo vệ nguồn lợi thủy sản trên địa bàn thành phố

Để tiếp tục thực hiện các giải pháp cấp bách nhằm khắc phục cảnh báo của Ủy ban Châu Âu về chống đánh bắt bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định, thời gian tới, thành phố Vũng Tàu tiếp tục tập trung vào công tác tuyên truyền các quy định về quản lý tàu cá, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm như không có giấy phép khai thác hải sản, vi phạm khai thác IUU, chưa lắp đặt giám sát hành trình theo quy định…đồng thời tăng cường việc quản lý cảng cá, bến cá trên địa bàn nhằm đảm bảo các vấn đề về vệ sinh an toàn thực phẩm, mỹ quan đô thị và chống khai thác bất hợp pháp, không báo cáo, không theo quy định. Theo cán bộ Phòng Kinh tế cho biết: “ Với những nỗ lực trong việc tuyên truyền và tăng cường kiểm tra việc lắp đặt các thiết bị giám sát hành trình và nhật ký khai thác hải sản, đến nay số lượng khai thác, đánh bắt hải sản không theo quy định đã giảm hẳn so với những năm trước đây”.

Sắp tới đây, vào tháng 6/2020, Ủy ban Châu Âu sẽ có chuyến khảo sát, đánh giá tình hình thực hiện quy định IUU tại tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu. Hy vọng, với những giải pháp đồng bộ, quyết liệt, thành phố Vũng Tàu sẽ chung sức cùng với các địa phương khác trong toàn tỉnh và cả nước gỡ được thẻ vàng Châu Âu, tạo điều kiện cho ngành xuất khẩu thủy sản trong nước phát triển đồng thời giúp địa phương thực hiện tốt hơn công tác bảo vệ nguồn lợi thủy sản, hướng đến phát triển bền vững trong khai thác./.

Bài, ảnh: Trần Linh, BBT