Xoài là loại trái cây được trồng rộng rãi khắp cả nước nhưng miền đất Nam Bộ vẫn được xem là nơi màu mỡ và phù hợp nhất cho giống cây này phát triển. Thường là cuối tháng 4 miền Nam Bộ trái cây bắt đầu vào mùa thu hoạch và tới tháng 6, tháng 7 luân phiên hết loại trái này nối tiếp sang loại trái khác kéo dài tới cuối năm. Vào thời điểm này là lúc mùa xoài đang chín rộ, thơm nức lòng người.

Cái hương vị ngạt ngào độc đáo của xoài dường như không có mùa cây trái nào ở miệt vườn làm cho nó bị lẫn lộn. Mùi hương của bông xoài chất phác biết nhường nào. Xoài là loại cây trái bình dân nên cái bông của nó cũng có cái hương thơm chân chất tràn ngập…

(Xoài nam Bộ)

Xoài có rất nhiều loại, nào là xoài tượng, xoài voi, xoài hòn, xoài thơm, xoài cát, xoài đá, xoài gòn, Thanh Ca, cát chu, cát Hòa Lộc... Đặc biệt vùng Long Hưng, Long Hậu, Long Tháng, Long Thành thuộc huyện Lấp Vò, Đồng Tháp còn có xoài ngự. Tương truyền đây là loại xoài ngon, được dâng lên Gia Long dùng nên gọi là xoài ngự. Còn xoài tượng, trái rất to, chỉ để ăn sống với nước mắm đường. Trái xoài chín có mầu vàng, rất đẹp.

Vào mùa xoài trổ bông, bạn dù ở đâu, đi giữa chợ làng hay trên bờ mương, trên miếng ruộng, đâu đâu bạn cũng nghe hương thơm ngào ngạt của bông xoài. Những bụi vàng của các nhụy bông xoài tràn trong gió và gió đưa hương thơm bay rất xa. Chính vì vậy mà trời đất vào mùa xoài trổ bông là một trời đầy hương thơm đồng nội . Nhờ có mùi thơm của bông xoài mà ta nghe được gíó mùa hè, ta biết được bên bờ mương bắp sắp ngậm bông và ta biết những cánh đồng lúa mùa đang vào mùa. Và có lẽ bạn cũng sẽ nghe được tiếng dế gáy te te nơi vạt đất cày đã ráo phèn, khô khốc nay chỉ còn chờ bừa trở đất cho một vụ mùa sắp tới….

Qua khỏi những ngày bông xoài vàng nhánh là những nụ non kết trái lấm tấm khắp trên từng nhánh bông mới hôm qua, hôm kia còn vàng một màu vàng quyến rũ. Xoài đậu trái, quê tôi người ta gọi là xoài  đang có trứng cá vì những nụ mầm li ti này giống như trứng cá vào mùa mưa  khi cá sắp lên đồng quậy ổ đề đẻ. Trứng cá xoài nhỏ như hột cườm rồi lớn dần bằng đầu đũa ăn, rồi bằng ngón tay út, ngón tay cái, ngón chưn cái và bằng cườm tay. Những trái xoài lúc còn nhỏ tí ti này thì chua chua chát chát, nhưng khi xoài bằng cổ tay thì dù bất cứ giống xoài nào, cái chất trong những trái xoài này đều có cái  chất giống nhau như đúc đó là chất chua.

(Xoài nam Bộ)

 

Khi hè về là lúc mùa xoài chín rộ, đi đâu bạn cũng thấy xoài. Bơi xuồng dưới sông xoài lòng thong sát mặt nước, đi bộ trên đường làng , những chùm xoài treo lòng thòng như mời gọi khách bộ hành. Nhưng những năm tháng xa xưa ấy, cây ai nấy trồng, xoài ai nấy hái, không ai ăn trộm ăn cắp của ai. Và xoài phơi trái đầy đường mà không phải rào rạu gì. Trên đường Long Xuyên đi Châu Đốc, khúc gần cầu Mương Trâu, sắp sửa tới ngã ba lộ tẻ Tri Tôn- Mặc Cần Dưng có một vườn xoài nổi tiếng trong vùng. Đến mùa xoài là ở khắp các siêu thị, chợ Nam Bộ, rồi trên cả những con đường đều bày bán thứ quả màu vàng thơm phức rất đặc trưng.

 

Có thể nói xoài Nam Bộ ngon, thơm và rất bổ dưỡng. Những người dân miền Bắc mỗi khi có dịp vào phương Nam chơi, khi về ít ai có thể quên mang những trái xoài Nam bộ về làm quà, nó được xem là đặc trưng của trái cây phương Nam./.